Św. Jerzy – Męczennik i Zwycięzca

Wiesław Bojarczuk

Św. Jerzy według źródeł historycznych urodził się w Kapadocji w arabsko-chrześcijańskiej rodzinie arystokratycznej ok. 256r. Jako młody chłopak, zaraz po osiągnięciu pełnoletniości podążył za przykładam ojca wstępując do legionów rzymskich. Był dobrym żołnierzem i jego pozycja w wojsku stale wzrastała. Został trybunem ludowym. Będąc w wojsku wyróżniał się wyjątkową mądrością, siłą i bohaterstwem. Wkrótce stał się też ulubieńcem cesarza Dioklecjana. Podczas postoju w Nikomedii należał do jego osobistej ochrony.

Gdy przyszły święty usłyszał o krwawych prześladowaniach, jakim poddawani byli chrześcijanie, zapałał miłością do Jezusa. Rozdał swe mienie ubogim, wypuścił na wolność wszystkich niewolników, a sam stanął przed cesarzem i potępił go. Otwarcie wyznał też swoją wiarę w Chrystusa, której nie wyrzekł się mimo namów i gróźb. W palestyńskim Diospolis poddano go ciężkim i długotrwałym torturom na kole, które znosił z męstwem i honorem. Zgodnie z prawem rzymskim został zabity poprzez ścięcie pod murami miejskimi 23 kwietnia 303 r. Ciało Jerzego wróciło do Lyddi, gdzie zostało pochowane.

Okrucieństwo zastosowane wobec św. Jerzego musiało być wyjątkowe, skoro wśród tak ogromnej liczby męczenników, którzy wówczas zginęli za wiarę, jemu nadano tytuł Wielkiego Męczennika. Kult jego na Wschodzie był tak popularny, że zajmował pierwsze miejsce po Najświętszej Pannie Maryi i św. Michale. We wczesnym średniowieczu zbudowano wiele kościołów pod jego wezwaniem.

Zarówno w Bizancjum jak i innych krajach Europy szczególnie popularna była legenda opowiadająca o walce św. Jerzego ze smokiem. Zgodnie z nią, niedaleko miejsca gdzie pogrzebano świętego na Bliskim Wschodzie, mieszkał i codziennie wychodził z jeziora straszny, pożerający ludzi smok. Pewnego razu nieoczekiwanie pojawił się tam na białym koniu św. Jerzy, który znakiem krzyża i włócznią zabił gada i uwolnił więzioną przez potwora córkę króla. Po tym wydarzeniu król ochrzcił się wraz z całym ludem. Początki tej legendy w literaturze sięgają IX w. a w ikonografii X-XI w.

Za cierpienia, które zniósł święty oraz pomoc, jaką po swojej śmierci okazywał ludziom znajdującym się w niebezpieczeństwie, Cerkiew nazwała Jerzego „Zwycięzcą”. Jego wizerunek znajduje się w herbie Moskwy. W XVIII wieku ustanowiono w Rosji Order św. Jerzego, od 1913 r. nazwany Krzyżem św. Jerzego. To głównie do niego Rosjanie kierują modlitwy o zbawienie Rosji.

Na Kaukazie cała prowincja [państwo md] otrzymała nazwę Georgia (Gruzja) pochodzącą od jego imienia. Za swego patrona uznaje go także Holandia, Szwecja, Litwa, Bośnia , Etiopia oraz Anglia gdzie kult świętego nasilił się wraz z powrotem z wypraw krzyżowych króla Ryszarda Lwie Serce. Do dziś na  sztandarach Anglii znajduje się czerwony krzyż św. Jerzego na białym polu.  Jest jednym z tych świętych, których kult jest powszechny i wciąż wyjątkowo żywy w całej Cerkwi prawosławnej, krajach protestanckich jak i w kościele katolickim, stąd świętego Jerzego można traktować jako świętego o charakterze ekumenicznym.

Może dziwić fakt, że po soborze watykańskim II, gdzie ekumenizm urósł do rangi nowej prawdy wiary, ten święty nie został namaszczony na ikonę ekumenizmu. Z drugiej strony przyglądając się jego wizerunkom widać, że wydał on bezpardonowa walkę siłom nieczystym symbolizowanym  przez  smoka. Ponieważ istnieje wiele przesłanek, że posoborowe zmiany w Kościele tam właśnie mają swoje źródło, kult św. Jerzego został zmarginalizowany. Zresztą jak tu czcić świętego walczącego z Diabłem, w którego istnienie postępowi teolodzy mocno wątpią?

W ikonografii święty przedstawiany jest głównie jako wojownik, w rycerskim rynsztunku, z mieczem Ascalon w lewej ręce, włócznią i tarczą w prawej. Często za plecami ma przewieszony hełm, na piersi na złotej zbroi grecki krzyż, a na zbroi narzucony czerwony płaszcz. Męczennik nie posiada brody, ma ciemne, krótkie i kędzierzawe włosy. Niekiedy w ręce trzyma zwój, na którym najczęściej widnieje napis: "Wspomnij Panie, wzywających wspaniałe Twe Imię, jako jesteś błogosławiony na wieki wieków. Amen.". Obecnie św. Jerzy najczęściej ukazywany jest w krótkiej tunice jako rycerz na koniu, zabijający włócznią smoka, co ma odniesienie do samej legendy jak również do symbolu apokaliptycznego Zła .

 W Polsce jest patronem archidiecezji białostockiej oraz uzdrowiska Lądek-Zdrój. Postać Świętego Jerzego występuje w herbach wielu miejscowości, m.in. Dzierżoniowa, Milicza i Brzegu Dolnego. Św. Jerzy uważany jest za opiekuna rycerzy, żołnierzy, tronu i państwa. W większości środowisk harcerskich uznawany za patrona całego światowego skautingu. W krajach prawosławnych, zwłaszcza Rosji uznawany za patrona rolników, upraw i zbiorów - co ciekawe imię Jerzy pochodzi z języka greckiego georgus lub łacińskiego georgius  tzn. rolnik.

Wspomnienie liturgiczne w Kościele powszechnym obchodzone jest 23 kwietnia  tj. w rocznicę śmierci. W polskim Kościele, z uwagi na uroczystość św. Wojciecha- patrona Polski w tym dniu , św. Jerzego wspomina się 24 kwietnia. Wspominając imię Jerzego warto pamiętać, iż nosił je tak popularny w Polsce męczennik za wiarę i kandydat na ołtarze – bł. ks. Jerzy Popiełuszko. I on był rycerzem świętej sprawy, walcząc bez użycia przemocy z czerwonym smokiem komunistycznego totalitaryzmu. Miejmy nadzieję, że po jego  rychłej  kanonizacji, obok św. Jerzego z Liddy,  przybędzie nam drugi święty o tym imieniu - Jerzy Popiełuszko.