Kosmologowie: stultorum infinitus est numerus...

ks. Jan Jenkins

[Powtarzam wykład z podstaw katechizmu.. Bo rośnie nam pokolenie „logicznych inaczej”. Na przykładzie tekstu „Czy kosmita może być zbawiony?” ks. Michała Hellera.  On w czasach "sprzed ewolucjonizmu" został mianowany profesorem. MD]

Kilka miesięcy temu podczas naszej pierwszej lekcji katechizmu mówiliśmy o poważnych, praktycznych konsekwencjach jakie niesie za sobą błędna definicja wiary, o tym w jaki sposób definiowanie jej jako czysto „osobistych przekonań” prowadzi do zniszczenia porządku naturalnego oraz samego społeczeństwa. Błędne pojmowanie porządku nadprzyrodzonego prowadzi nieuchronnie do zniszczenia porządku naturalnego. Dziś przyjrzymy się odwrotnemu niebezpieczeństwu, wynikającemu z dostosowywania wiary do fałszywej nauki, czy raczej do tak zwanej nauki i zastanowimy się, dlaczego jest to niebezpieczne dla wiary, a nawet dla zdrowego rozsądku. Prawda jest ze swej natury integralna, dlatego zanegowanie jakiejkolwiek prawdy, naturalnej czy nadprzyrodzonej, ma konsekwencje niezwykle destrukcyjne.

Jako przykładem posłużymy się wywiadem, jakiego udzielił Arturowi Sporniakowi z „Tygodnika Powszechnego”, a zatytułowanym „Czy kosmita może być zbawiony?”[1]. Wywiad ten jest typowy dla zjawiska nazywanego dziś powszechnie nauką, a będącego w istocie jedynie science fiction.

Jak sugeruje tytuł, wywiad dotyczy możliwości istnienia życia na innych planetach, lub raczej tego czy jesteśmy „sami we wszechświecie” i pod jakim względem przyszłe spotkania z istotami pozaziemskimi mogłyby dla nas być interesujące. Prowadzący rozmowę ubolewa nad faktem, że teologia nie dopuszcza takiej możliwości i że teologia chrześcijańska nadal pozostaje uwięziona „w czasach przedkopernikańskich” [ciągle jeszcze tkwimy w czasach przedkopernikańskich].

Jakie mamy dowody na istnienie życia poza ziemią? Jakie mamy oznaki wskazujące na istnienie jakichś pozaziemskich istot rozumnych? Ks. Heller uczciwie odpowiada, że nie mamy żadnych, czy też raczej „nie wiemy”, czy byty takie istnieją, czy też nie. Niemniej jednak wysuwa argument, że - biorąc pod uwagę ogrom wszechświata - można mieć w tej kwestii wątpliwości. Ponieważ wszechświat jest taki wielki, gdzieś musi istnieć życie podobne do życia na ziemi. Biorąc pod uwagę, że istnieje tak wiele gwiazd i tak wiele planet, na których mogłoby istnieć życie, musi być gdzieś miejsce, w którym istnieje życie podobne do naszego.

Rzeczywiście wiemy, że wszechświat, który obserwujemy jest ogromny, wiemy to od czasów starożytnych. Hipparch, porównując promień krzywizny cienia ziemi z promieniem księżyca podczas jego zaćmienia i znając z obliczeń Eratostenesa wielkość ziemi, mógł wnioskować, że odległość do księżyca wynosi około czterystu tysięcy kilometrów[2]. Arystarch zaobserwował, że słońce jest bardzo odległe od ziemi, że odległość ta wynosi przynajmniej dwadzieścia razy tyle, co odległość z ziemi do księżyca, a prawdopodobnie więcej[3]. Same gwiazdy nie poruszały się i w różnych porach roku odległości pomiędzy nimi nie ulegały zmianie - muszą więc, wnioskował Arystoteles, być bardzo odległe. Rzeczywiście wiemy, że gwiazdy są od nas tak odległe, że musimy mierzyć odległości pomiędzy nimi a nami nie kilometrami, ale latami świetlnymi, czyli odległością jaką światło [299.793 km/s] przebywa w ciągu jednego roku [31.557.600 sekund], co daje 9.460.730.472.581 kilometrów. Odległość taką trudno nam sobie nawet wyobrazić. Światło i wszelkie fale elektromagnetyczne docierają do nas praktycznie natychmiast (możemy na przykład telefonować do kogoś znajdującego się na drugim końcu świata i rozmawiać z nim w czasie rzeczywistym), jednak światło potrzebuje całego roku, by pokonać tę odległość. Nawet więc, gdybyście byli w stanie połączyć się telefonicznie na tak wielką odległość, wasze „halo” byłoby słyszane dopiero po roku od jego wypowiedzenia.

Wszechświat jest rzeczywiście ogromny, a jednak w dużej mierze pusty. Najbliższa nam po słońcu gwiazda znajduje się w odległości 4.2 lat świetlnych, a zaledwie 2 tysiące gwiazd znajduje się w odległości mniejszej niż pięćdziesiąt lat świetlnych od ziemi [większość z nich jest dla nas niewidoczna]. Z nich jedynie 35 podobnych jest do Słońca, a w okolicy żadnej z tych trzydziestu pięciu nie zaobserwowano jednak planet podobnych do ziemi. W promieniu stu lat świetlnych istnieje pięćset gwiazd podobnych do Słońca. Oczywiście wraz ze wzrostem promienia ilość tych gwiazd wzrasta, jednak możliwość kontaktu z jakimkolwiek rodzajem istot poza tą odległością praktycznie mówiąc nie istnieje.

Po pierwsze odległości te wykluczają jakąkolwiek podróż, nawet dla statków kosmicznych obsługiwanych w całości przez roboty. Najszybszy sztuczny satelita Helios 2[4] aby dotrzeć do najbliższej po słońcu gwiazdy musiałby lecieć 71 tysięcy lat, czyli ponad 10 razy dłużej niż udokumentowana historia ludzkości. Oczywiście żaden stworzony rękami ludzkimi obiekt, a tym bardziej skomplikowane urządzenie, nie przetrwałby tak długiego czasu.

Ponadto, gdyby nawet ktoś potrafiłby porozumieć się z takim statkiem, kiedy on dotrze on w okolice owej gwiazdy, każdy cykl komunikacji zająłby cztery lata, ponieważ tyle właśnie czasu zajęłoby każdemu sygnałowi z ziemi dotarcie do statku – co jest dość frustrujące nawet abstrahując od technicznych problemów takiego przedsięwzięcia.

Jednak prawa fizyki uniemożliwiłby taką komunikację z tego prostego powodu, że na świecie nie ma dostatecznie dużo energii, by wygenerować sygnał dostatecznie silny, aby ktokolwiek tam mógł go zauważyć. Podobnie jak światło waszej latarki pozwala wam widzieć tylko na określoną odległość, strumień energii fali świetlnej lub radiowej maleje odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu odległości od jej źródła. Oznacza to, że w przypadku waszej latarki, by światło jej mogli dostrzec ludzie znajdujący się dwa razy dalej, potrzebowalibyście cztery razy więcej energii. Przekaźniki radiowe, nawet te o mocy milionów watów jak znajdujące się w Arabii Saudyjskiej, zapewniają odbiór w promieniu zaledwie kilkuset kilometrów, a nawet wówczas wysyłany przez nie sygnał zakłócany jest przez ziemską jonosferę. Nawet zakładając, że mielibyśmy sprzęt tysiąc razy czulszy niż posiadamy obecnie, aby poszukiwać obcych cywilizacji odległych o 100 lat świetlnych, która wysyła sygnały we wszystkich kierunkach, obcy musieliby posługiwać się transmiterem o mocy kilka tysięcy razy przekraczającej całą obecną moc wytwarzaną na ziemi[5]. Jedynym powodem, dla którego możemy widzieć gwiazdy tak od nas odległe jest fakt, że są one ogromnymi źródłami energii. Komunikacja za pomocą radia czy światła wymagałaby podobnej mocy.

[ks. dr. JJ nie wziął pod uwagę emisji wiązki spójnej, kierunkowej: taka wiązka nie zanika z odległością, musi być jednak wycelowana przez nadawcę. Ta uwaga nie zmienia całości myśli Autora./ MD] 

Trzeba też wziąć pod uwagę że gwiazdy te emitują wielką ilość fal świetlnych i radiowych, żaden sygnał nie mógłby więc rywalizować z zakłóceniami generowanymi przez gwiazdy, wokół których obracają się planety. By posłużyć się naszą analogią, to tak jakbyście usiłowali porozumieć się z kimś za pomocą latarki w samo południe, przy pełnym słońcu. Tak więc nawet jeśli ktoś potrafiłby odebrać sygnał w tak ograniczonym paśmie, trudno byłoby przebić się przez zakłócenia w tle. Nawet wasze komórki mają kłopot ze złapaniem sygnału, gdy zbliżacie się do linii wysokiego napięcia – trudności te na większych odległościach stają się prawdziwie astronomiczne. Energia wytwarzana przez słońce, a nawet ta jej część, która przenika atmosferę ziemską każdego dnia jest wielokrotnie większa, niż cała energia wytwarzana rocznie we wszystkich elektrowniach świata.

Tak więc, nawet zakładając hipotetycznie, że na innych planetach istnieje życie (co jest mało prawdopodobne) i że jest ono rozumne (co jest równie mało prawdopodobne) i że wynaleziono tam radio (równie mało prawdopodobne) możliwość nawiązania kontaktu z jego formami, czy nawet wykrycia ich jest ściśle mówiąc, żadna. Należy też pamiętać, że nawet w promieniu 100 lat świetlnych[6] istnieje jedynie około pięćset gwiazd, wokół których mogłyby ewentualnie istnieć planety podobne do ziemi, a przecież żadnej takiej planety nie zaobserwowano, rzeczywiste prawdopodobieństwo jakiegokolwiek kontaktu wynosi więc praktycznie zero.

Tak więc, powracając do wywiadu z ks. Hellerem, najbardziej zdumiewająca jest jego teza, iż powinniśmy rozważyć ponownie nasze koncepcje teologiczne w świetle ewentualnego kontaktu z obcymi. Zamiast badać to, co rzeczywiście istnieje, co możemy zaobserwować, powinniśmy poszerzyć nasze horyzonty  i myśleć „co by było, gdyby”. Rozważając możliwość kontaktu, powinniśmy przemyśleć raz jeszcze fundamentalne pojęcia, jak gdyby nasza teologia była „przestarzała”, „przedkopernikańska” i „geocentryczna”.

Na przykład, wedle ks. Hellera, teologowie mają tendencję do „absolutyzowania Wcielenia”, czyli podkreślania jego wyjątkowości. To samo dotyczy chrześcijańskiego zmysłu historii, która jest linearna, czyli dzieli się na czas przed i po Wcieleniu. Wedle ks. Hellera ewentualny kontakt z obcą cywilizacją zmieniłby nasz kulturowy kontekst, musimy więc zrewidować nasz punkt widzenia. Przyznaje co prawda, że Ojcowie Kościoła nie zajmowali się możliwością Wcielenia mającego miejsce gdzie indziej poza ziemią, stwierdza jednak: „Dzisiaj trzeba przynajmniej tę kwestię pozostawić otwartą”.

Jest to klasyczna technika, jaką posługują się z upodobaniem współcześni teologowie. Rozumowanie swe opierają na założeniu, że prawda uzależniona jest od kontekstu kulturowego, że historyczny i kulturowy kontekst w jakiś sposób determinuje prawdę. Tak więc prawda musi zostać rewidowana czy nawet należy ją celowo podawać w wątpliwość wraz z każdorazową zmianą kontekstu kulturowego. W ten sposób wiele prawd, czy nawet dogmatów wiary, musi pozostać „kwestiami otwartymi” ze względu na zmianę kontekstu kulturowego. Wedle ks. Hellera wymagana byłaby jedynie radykalna zmiana kontekstu i to nawet nie w sensie fizycznym, ale nawet czysto teoretycznym. Jak widzieliśmy przed chwilą, kontakt z obcą cywilizacją, nawet zakładając, że taka rzeczywiście istnieje (na co nie ma żadnych dowodów) byłby fizycznie niemożliwy. Mówimy tu o nowym kontekście kulturowym, który jest w tym przypadku czymś całkowicie teoretycznym, nie posiadającym żadnego oparcia w faktach a nawet praktycznie niemożliwym. Nawet ks. Heller przyznaje „Jedno wydaje się niemal pewne: kontakt z takimi istotami ma znikome prawdopodobieństwo”. A jednak owo znikome prawdopodobieństwo jest dla niego wystarczające, by przemyśleć na nowo wszystkie dogmaty chrześcijaństwa i pozostawić otwartą kwestię innego Wcielenia.

Gdy ktoś odchodzi od rzeczywistości w pogoni za teoriami, fikcyjnymi istotami, istniejącymi jedynie w wyobraźni, może zbłądzić bardzo daleko od prawdy. Jeszcze większe niebezpieczeństwo niesie za sobą jednak fundamentalna teza współczesnej teologii: że prawda zależy od kontekstu kulturowego. Jest dokładnie odwrotnie, to właśnie prawda jest ze swej definicji niezależna od wszelkiego konkretnego kontekstu. Fakt, że Ziemia obraca się wokół Słońca nie jest wynikiem jakiegoś nowego kontekstu kulturowego, taka jest po prostu rzeczywistość. Prawa fizyki, jak to przyznaje nawet autor wywiadu, są takie same wszędzie i dla każdego. Fundamentalną zasadą metody naukowej jest, że daną obserwację można powtórzyć i że te same przyczyny powodują te same skutki. Obserwacja nie zależy od „kontekstu kulturowego”, polega raczej na uznaniu rzeczywistości. Jeśli rodzaj ludzki jest niewolnikiem błędu, jest tak w znacznej mierze dlatego, że nie obserwuje on rzeczywistości dostatecznie ściśle, albo jak to ma miejsce w przypadku ks. Hellera, woli swe własne teorie od faktów.