Apostoł zdrowego rozsądku G.K. Chesterton

Redakcja Polityka Polska

http://politykapolska.eu/2017/11/04/apostol-zdrowego-rozsadku-g-k-chestertona/

Poniżej przytaczamy fragment artykułu Barbary Wodzińskiej pt. „Apostoł zdrowego rozsądku, kandydat na ołtarze, Gilbert Keith Chesterton (1874-1936)”, zamieszczonego w nr 1/2016 miesięcznika Polityka Polska

(…)

– CO JEST PODSTAWĄ DARU WOLNOŚCI ? (…) jest nią posiadanie ROZUMU. Dla Chestertona – giganta intelektu, przykładem właściwego używania rozumu jest: dobre prowadzenie dyskusji, czego dziś – negatywne przykłady spotykamy na każdym kroku. Za św. Tomaszem powtarzał: Iść za rozumem jak daleko się da.[1] W kolejnych dziełach rozwijał tą myśl: Głównym kryzysem współczesnego świata jest kryzys rozumu pozbawionego treści (w dziele „Dla sprawy”). Wolność może istnieć tylko w obrębie pewnych zasad, łamanie tych zasad rodzi konsekwencje, które sprowadzają się do utraty wolności (w dziele „Ortodoksja”).

– CZYM JEST WSPÓŁCZEŚNIE ROZUMIANA WOLNOŚĆ ? (…) jest dowodzeniem współczesnych filozofów czemu współczesny mężczyzna nie powinien się zakochiwać, czemu nie powinien się żenić, czemu lepiej by nie miał dzieci – słowem, czemu jego obmierzły pracodawca może mu nadal płacić tylko siedem szylingów na dzień.[2]

– CO, WSPÓŁCZEŚNIE, ZNACZY WOLNOŚĆ RELIGIJNA ? <<Wolność religijna>>, która miała dać prawo do swobodnej dyskusji i wyznawania religii, w praktyce sprowadziła się do tego, że mało komu można o niej wspomnieć ( „Autobiografia”).

– CZYM JEST ZDROWY ROZSĄDEK ? Postawa zdrowego rozsądku jest stanem, w którym osiąga się równowagę pozornych sprzeczności (w dziele Obrona wiary).

– CZYM BYŁO ŚREDNIOWIECZE ? Średniowiecze, w przeciwieństwie do współczesności, to czasy jedności społeczno-religijnej Europy, w których urzeczywistniały się ideały ludzkiej wolności i samorządu, rozwoju i rozkwitu nauki i kultury. Średniowiecze pozostawało nieskażone dominacją polityczno-gospodarczych oligarchicznych elit odpowiedzialnych za podkopanie przedreformacyjnego, chrześcijańskiego porządku Europy.[3] Średniowiecze było epoką racjonalną, erą doktryny, nasze czasy są epoką przesądu.[4]

– CZYM JEST POSTĘP ? Słowo postęp, właściwie pojęte, ma zacne pojęcia, kiedy jednak używa się go jako przeciwwagi dla konkretnych ideałów moralnych, brzmi kompletnie niedorzecznie. Postęp nie tylko nie jest pojęciem przeciwstawnym do fundamentalnych pojęć religii i etyki, lecz na odwrót, nikt nie powinien używać tego słowa, jeśli nie posiada dogmatycznej wiary i nieugiętego kodeksu moralnego (…). Lubimy mówić o <<postępie>>, ale postęp rozumiany współcześnie to ucieczka przed pytaniem o dobro. (…) Zdaniem ideologów <<postępu>>, wszelkie przywiązanie zgodne z naturą, pielęgnowane w przeszłości, przeciwstawia się lansowaniu nowoczesności, tak rozumiany <<postęp>> rodzi potwory, które dominują siłą, nigdy odwagą. Odważni są ci, którzy stoją po stronie PRAWDY i tylko takim można zaufać, że okażą się silni w potrzebie, w czasach gdy wszystko się chwieje.

Lansowany „postęp”, zdaniem Chestertona, stał się herezją, atakującą przy pomocy trzech czynników: poprawności politycznej, ignorancji i bezpośredniego ataku na chrześcijaństwo („Ortodoksja”).

Ideologia „postępu” zgodnie z dziełem „Ortodoksja”, sprowadza się do postawy: Nie rozstrzygajmy co jest dobre, uznajmy za dobre, że o tym nie mówimy, rozstrzygajmy, czy mamy tego, co my uważamy za dobre, coraz więcej; (…) reagujmy alternatywą by zdobyć więcej, obojętne, że nie wiadomo czego („Heretycy”).

– CZYM JEST POPRAWNOŚĆ POLITYCZNA ? Na naszych oczach rozpowszechnił się pogląd, że wyciągnięcie wniosków co do cudzej etyki i poglądów politycznych to przejaw małoduszności i ciasnoty umysłowej. (…) W efekcie wolno nam okazać nieufność wobec kogoś, kto żyje w odmiennym systemie politycznym, lecz nie wolno okazywać nieufności wobec kogoś, kto żyje w odmiennym kosmosie duchowym. I to nazywa się <<oświeceniem>>, odwrotnie – takie wyobrażenie jest niewyobrażalną ciemnotą, lansowaną pod hasłami <<poprawności politycznej>> i <<tolerancji>> (w dziele „Ortodoksja”) .

– CZYM JEST NARÓD ? W widzeniu pisarza naród przedstawiany jest jako organiczna i naturalna wspólnota, o historii dużo starszej niż era nowożytna, jest wspólnotą, która nadaje człowiekowi tożsamość, o którą człowiek powinien się troszczyć, dbać i jej bronić, i poddawać uczucia żywione względem narodu miłości chrześcijańskiej. Zdaniem Chestertona: normalny człowiek nie akceptuje ani imperializmu ani kosmopolityzmu, potrzebuje więzi z homogeniczną społecznością, wystarczająco wielką, aby budziła w nim respekt, bo jest zakorzeniona w historii, i wystarczająco małą, aby budziła przywiązanie, bo on sam jest w niej zakorzeniony[5].

– CZYM JEST TRADYCJA ? (…) jest udzieleniem prawa głosu tej najbardziej zapomnianej z wszystkich klas: naszym przodkom. Tradycja to demokracja umarłych, która nigdy nie poddała się małej, choć aroganckiej oligarchii tych, którzy teraz właśnie chodzą po świecie („Autobiografia”).

– CZYM JEST CHRZEŚCIJAŃSTWO, A CZYM INNE FILOZOFIE ? Wszystkie filozofie poza chrześcijaństwem, stwierdzają to, co od razu wydaje się rzeczywiste, natomiast jedynie chrześcijaństwo stale powtarza rzeczy, które nie wydają się rzeczywiste, a jednak takie są. Jest to jedyna religia, która przekonuje nawet wtedy, gdy nie jest atrakcyjna, w końcu zawsze okazuje się, że miała rację (dzieło „Ortodoksja”).

– CZYM JEST DOGMATYZM, A CZYM ATEIZM ? Religijną filozofię studiowały kiedyś, i będą jeszcze studiować, najwybitniejsze umysły; stanowiła ona fundament najpotężniejszych narodów, o której nasza skarlała cywilizacja nie pamięta, tak jak się nie pamięta czym jest przyzwoity umysł; (…) wy ateiści nie chcecie w to uwierzyć, bo jesteście uzbrojeni po zęby i okopani na pozycjach wielkiej Ortodoksji Agnostycznej. (…) Ludzie, którzy zarzucają chrześcijaństwu dogmatyzm sami są skrajnie dogmatyczni – ale, w przeciwieństwie do chrześcijan, nie zdają sobie z tego sprawy. Religia to dogmatyzm świadomy. Ateizm i agnostycyzm – to opieranie się na dogmatach nieidentyfikowanych i najczęściej nawet nie uświadomionych („Dla sprawy”).

– CO TO ZNACZY „NOWOCZESNY” KOŚCIÓŁ ? W pojęciu postmodernizmu – Kościół, który zmienia się zgodnie z modą lansowaną przez ośrodki propagandy podległe narzucanej ideologii. Chesterton wobec takiego Kościoła protestuje: Nie chcemy Kościoła, który jak to piszą gazety, powinien zmieniać się wraz ze światem. Chcemy Kościoła, który zmienia świat. Chcemy Kościoła, który pchnie świat na nowe tory, dalej od tego, ku czemu świat dziś zmierza. I, w oparciu o ten właśnie sprawdzian, historia oceni wszystkie kościoły i osądzi, który z nich jest Kościołem prawdziwym (w dziele „Obrona świata”).

– CO TO ZNACZY „NOWOCZESNY” TEOLOG ? Jest nowoczesnym teologiem ten, którego teologia jest liberalna (…), który czuje sympatię do ludzi, którzy chcą rozmiękczyć nasze doktryny (…), którzy reklamują konkurencyjne religie Wschodu, byśmy chłonęli cnoty buddyzmu czy islamu; często zajmuje wysoką pozycję w tym nowoczesnym parlamencie Religii, w którym wszyscy wyznawcy szanują wzajem swoją niewiarę (dzieło „Obrona człowieka”). Chesterton występował przeciwko wszystkim orędownikom stanowiska, że „Kościół powinien iść z duchem czasów”.

– CZYM JEST PATRIOTYZM ? Jest naturalnym ludzkim przywiązaniem do tego, co bliskie. Patriotyzm sławi świat poczynając od tego co najbliższe, i w ten sposób daje pewność, że wszystko na tym świecie zostanie należycie docenione, a to jest sprawa najbardziej zasadnicza.[6] Zagadnieniu patriotyzmu Chesterton poświęcił osobne dzieło „Napoleon z Notting Hill”.

– CZYM JEST KOSMOPOLITYZM ? Chesterton przez pojęcie kosmopolityzmu rozumiał wszelkiego rodzaju idee jedności europejskiej i światowej, które negowały (a dziś nakazowo negują – B.W.) sens istnienia narodów i granic, głosząc potrzebę zjednoczenia ludzkości w ponadnarodowej organizacji, najczęściej w oderwaniu od tożsamości chrześcijańskiej i znalezienia jakiejś nowej „wygodnej” religii światowej. My jesteśmy świadkami agresywnego wdrażania owej idei.

Pisarz o apostołach kosmopolityzmu, takich jak Lew Tołstoj i rożnego rodzaju intelektualistach typu Immanuel Kant, a na internacjonalistycznych socjalistach kończąc, w „Obronie świata”, pisał: „Rosnąca w siłę sekta Lwa Tołstoja wspólnie z intelektualistami z różnych szkół, w bezpośrednim ataku podważają idee patriotyzmu twierdząc, że kłóci się ona z szerszą ideą – miłości rodzaju ludzkiego. Dla nich to, co szczególne, jest wrogiem tego, co ogólne”.

– CZYM SĄ IMPERIA ? Imperia są lekkie i ulotne; wiodą krótki żywot motyla. Chesterton zwracał uwagę, że naród w zestawieniu z imperium jest czymś niezniszczalnym. Wskazując na przykład Polski i Irlandii, dowodził, że: „Niektóre chrześcijańskie narody zostały pożarte, lecz żaden nie został strawiony. Żywe narody nie zostały przez naturę przeznaczone do pożarcia”. Tłumaczył, że imperializm z tendencją do wchłaniania narodów jest zaprzeczeniem cywilizacji i powrotem do barbarzyństwa, swoistego rodzaju upokorzeniem, dobrowolnym upokorzeniem Europy, podkreślał, że idea narodu zakorzeniona jest w wielowiekowej tradycji racjonalnej – kształtującej się już od starożytności, nie jest ideą wyrosłą z interesów dyktowanych egoizmem, widzącym wyłącznie własne interesy, jest ideą wyrosłą ze zdrowego rozsądku (dzieło „Obrona świata”).

– CZYM JEST KOLEKTYWIZM ? Chesterton przestrzegał przed kolektywizmem jako zgubną ideą pochodzącą z Azji, która jest sprzeczna z koncepcją godności ludzkiej w rozumieniu chrześcijańskim. Wskazywał, że w kolektywizmie klasie społecznej przyznano boskie atrybuty, redukujące wartości jednostki zatracającej swoją osobowość („jednostka zerem”); pisał w dziele „Wiekuisty człowiek”: „Istoty ludzkie stają się mniej ludzkie, gdy tracą na odrębności (…)”.

– CZYM JEST BOLSZEWIZM ? Bolszewizm i każda z podobnych teorii braterstwa opiera się na jednym dogłębnie mistycznym katolickim dogmacie: równości ludzi. Komuniści stawiają wszystko na równość ludzi (…). Zajeżdżają to pojęcie na śmierć, a ich koń zmienia się w upiora (…). Socjaliści mocno się plączą próbując zastosować równość ludzi. Sprzeniewierzają się własnym ideałom; zmieniają własną doktrynę. W końcu (…) po wszystkich swoich skrajnych szaleństwach, jedynie przybliżają się o jeden dzień marszu do Rzymu. Krótko mówiąc, historie tych sekt to nie proste linie (…), układają się one w krzywe, wciąż powracające na kontynent, gdzie jest życie naszej cywilizacji. Streszczeniem tej cywilizacji i właściwego jej zdrowego rozsądku jest filozofia Kościoła Katolickiego (Pisma wybrane).

– JAK NALEŻY ROZUMIEĆ POJĘCIE POKOJU ? Wolałbym już wojnę, choćby długą i straszną, niż straszny nikczemny pokój. Wolałbym każde ryzyko niż haniebne tchórzostwo, które sprawia, że człowiek nie śmie nacisnąć spustu nawet w imię elementarnej sprawiedliwości lub pilnie niezbędnej rycerskości. Tak, wojna to przerażająca katastrofa. Owszem niech zamilkną karabiny, ale na honor, niech człowiek nie milknie w lęku przed karabinem (dzieło „Wiekuisty człowiek”).

– JAK PRZEDSTAWIA SIĘ PARADOKS WSPÓŁCZESNOŚCI ? W dziele „Kościół Katolicki a konwersja”, autor dowodzi, że to, co było potępiane przez współczesny świat w katolicyzmie, zostało przez potępiających przywrócone, ale w wypaczonej i niższej postaci. Purytanie odrzucili sztukę i symbolizm, a dekadenci je wskrzesili, ale – podczas gdy dawniej odwoływały się one do zmysłów, teraz odwołują się do zmysłowości. Racjonaliści odrzucili naturalne uzdrowienie, które przywrócili amerykańscy szarlatani (uzdrowienia przez dotyk i na odległość), nie tylko głosząc nadnaturalne leczenie, lecz potępiając naturalne. Protestanccy moraliści znieśli spowiedź, a psychoanalitycy ją przywrócili, ze wszystkim, co w niej rzekomo niebezpieczne. Protestanckim patriotom nie podoba się interwencja międzynarodowej religii, ale zbudowali nowe imperium uwikłane w międzynarodową finansjerę.

– CZYM JEST EMANCYPACJA KOBIET ? Emancypacja jest współczesną kapitulacją kobiet. (…) Nowoczesne kobiety bronią swojego biura z całą zaciekłością walki o rodzinę. Walcząc o biurko i maszynę do pisania jak o ognisko domowe, stają się poddane jak wilczyce niewidzialnemu szefowi firmy.[7]

– CZY PŁEĆ TO WYTWÓR KULTURY ? W powszechnej edukacji nie ma żadnego myślenia, żadnego zastanowienia nad tym, czym jest płeć, czy ma znaczenie i dlaczego. Nawet dzikus rozumiałby przynajmniej tyle, że to co fizycznie właściwe u mężczyzny, będzie złe dla kobiety i odwrotnie (tamże).

– JAKIE SĄ WINY EUROPY ? Europa zamiast chrzcić i uczyć Azję człowieczeństwa, uczyła ją najgorszych swoich grzechów, niszcząc przy okazji te ideały, które były w niej dobre i wartościowe (…), nasza cywilizacja o tyle jest lepsza od azjatyckiej, o ile jest chrześcijańska (…). Pozwoliliśmy, aby Chińczycy zmienili to, co mają na głowach, a nie to co mają w głowach (…). Religia była największym darem, jaki Europa mogła dać Azji, zamiast tego daru Europa ofiarowała jej wiele upokorzeń i krzywd. Europa nie oduczyła Azji barbarzyństwa, gorzej – dorzuciła do niego jeszcze część swojego, a następnie wszystko to przebrała w zachodnie modne stroje (dzieło „Ogólnie biorąc”).

[1] G. K. Chesterton, Święty Tomasz z Akwinu, PAX, Warszawa 1999.

[2] G. K. Chesterton, Obrona człowieka, Fronda – Apostolikum, Warszawa-Ząbki 2008.

[3] Piotr Musiewicz, Charles’a Sarolea i Gilberta Keitha Chestertona listy o sprawach polskich, Politeja, nr 12, Kraków 2009.

[4] G. K. Chesterton, Ogólnie biorąc, WERS, Poznań 1998.

[5] G. K. Chesterton, Obrona świata, Fronda – Apostolikum, Warszawa-Ząbki 2008.

[6] G. K. Chesterton, Obrona rzeczy wzgardzonych, Instytut Norwida, Warszawa 2009.

[7] G. K. Chesterton, Co jest złe w świecie, Wyd. Diecezjalne w Sandomierzu, Sandomierz 2013.