Polskie umysły i ręce przy kanadyjskich skrzydłach

http://bejsment.com/2017/06/01/polskie-rece-przy-kanadyjskich-skrzydlach/

Mało kto o tym wie, ale to polscy inżynierowie w znacznej mierze zbudowali kanadyjski przemysł lotniczy. Przyczynił się do tego najbardziej polski konstruktor lotniczy Wsiewołod Jan Jakimiuk, który ściągnął do Kanady około 200 Polaków do pracy w branży lotniczej…

Jakimiuk urodził się jako dziecko prawosławnego duchownego. Ur. 5 stycznia 1902 w Kożynie. W Wilnie ukończył szkołę średnią w roku 1920, tu też wstąpił na studia i w roku 1925 uzyskał magisterium z matematyki na Uniwersytecie im. Stefana Batorego, a po studiach pracował jako nauczyciel matematyki w wileńskich gimnazjach. W latach 1927–1929 podjął studia w Ecole Nationale Superieure d’Aeronautique w Paryżu, zakończone uzyskaniem dyplomu inżyniera lotnictwa, a na Uniwersytecie na Sorbonie uzyskał licencję de l’Aeronautique General (licencjat).

W 1930 podjął pracę w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie jako konstruktor i obliczeniowiec. W roku 1933 na bazie wcześniejszych konstrukcji zaprojektował myśliwiec PZL P.24, produkowany na eksport do Bułgarii, Turcji, Rumunii i Grecji. W roku 1936 otrzymał zadanie zaprojektowania polskiego samolotu pasażerskiego dla PLL LOT, który byłby odpowiednikiem amerykańskich samolotów Douglas DC-2 i Lockheed L-10 Electra. Skonstruowany przez niego PZL.44 Wicher został oblatany ale pomimo pozytywnych testów nie wszedł do masowej produkcji.W roku 1937 nowy projekt Jakimiuka PZL P.50 Jastrząb wygrał w konkursie na samolot myśliwski i został skierowany do produkcji seryjnej, jednak żaden egzemplarz seryjny nie został ukończony przed wybuchem II wojny światowej.

Ewakuowany wraz z kadrą techniczną zakładów PZL do Rumunii, później do Francji, Jakimiuk był tam jednym z pierwszych ewakuowanych Polaków, a wkrótce zebrał tam zespół wybitnych polskich konstruktorów.

W maju 1940 roku nawiązał kontakt z brytyjską wytwórnią De Havilland, gdzie otrzymał propozycję objęcia stanowiska w kanadyjskiej filii fabryki w Toronto. Latem tego roku wyjechał więc do Kanady, gdzie uzyskał wizy i pożyczkę na koszty sprowadzenia aż 200 polskich specjalistów. Wykształceni polscy inżynierowie pozbawieni ojczyzny i stałej pracy byli idealnymi kandydatami.

W marcu 1941 Jakimiuk zgromadził już wokół siebie grono wybitnych inżynierów, którzy podjęli pracę w wytwórniach lotniczych w Kanadzie. W Toronto Jakimiuk został członkiem prestiżowego angielskiego klubu Granite Club. W De Havilland of Canada uruchomił wraz z zespołem produkcję licencyjnego dwusilnikowego samolotu treningowego Avro Anson (zbudowano 352 szt.) w oparciu o miejscowe warunki, następnie skonstruował drewniane skrzydła do treningowego NA-66 Harvard II i zabudowę silnika Menasco do samolotu szkolnego DH.82 Tiger Moth. W 1942 uruchomił w Kanadzie produkcję samolotu myśliwsko-bombowego DH.98 Mosquito.

W 1945, pod koniec wojny, zespół pod kierownictwem Jakimiuka (wraz z inż. W. Stępniewskim) stworzył na zamówienie RAF zupełnie nowy samolot, którego pierwszy lot odbył się 22 maja 1946 roku.

DHC-1 Chipmunk okazał się być jednym z największych sukcesów polskiej szkoły konstruktorów samolotów, choć stworzony poza granicami Polski. Była to odpowiedź na zapotrzebowanie RAF na nowy samolot szkolny. Pierwszy lot nowego samolotu miał miejsce w 1946 roku. Był to pierwszy samolot wytwórni De Havilland (dzisiaj część Bombardiera) o konstrukcji praktycznie całkowicie metalowej (1283 szt. – 217 w Kanadzie, 1000 w Wielkiej Brytanii, 66 na licencji w Portugalii).

Maszyna szybko okazała się bardzo udaną konstrukcją, jeszcze do lat 70. służyła w RAF do szkolenia pilotów. Uczyło się na nim też wielu Polaków walczących w szeregach polskiego lotnictwa u boku zachodnich aliantów. Choć maszynę faktycznie zaprojektowali Polacy, to nie było jej dane latać na polskim niebie ze względów politycznych. Pierwsza pojawiła się dopiero w 2014 roku, za sprawą starań prywatnego właściciela jednej z maszyn – a zarazem pilota – p. Mainka.

W kanadyjskiej ekipie Jakimiuka (nazywanego przez kolegów “Jaki”) w latach 1946-1947 powstał samolot do lokalnego transportu DHC-2 Beaver, oblatany 18 sierpnia 1947 roku (do 1965 zbudowano 1718 szt.) oraz wstępny projekt samolotu wielozadaniowego i lokalnego transportu DHC-3 Otter, oblatanego 21 grudnia 1951 (zbudowano 448 szt.).

W 1948 Jakimiuk przeniósł się do Anglii do wytwórni de Havillanda w Hatfield, gdzie opracował pokładowy odrzutowy samolot myśliwski DH-112 Sea Venom, a w roku 1951 ponownie podjął pracę we Francji w wytwórni SNCA-SE (Sud Est), gdzie zaprojektował odrzutowy samolot myśliwski SE-5000 Baroudeur (nie wszedł do produkcji). Został też konsultantem przy projekcie odrzutowego samolotu pasażerskiego SE-210 Caravelle.

Po połączeniu się francuskich wytwórni w koncern Aérospatiale w latach 1962-1966, został jednym z pięciu dyrektorów ds. handlowych przy budowie słynnego, naddźwiękowego francusko-brytyjskiego samolotu Concorde.

W latach 1966–1972 Jakimiuk został prezesem French Aerospace Corporation, czyli przedstawicielstwa Aerospatiale na Amerykę Północną i Środkową. W 1972 przeszedł na emeryturę, pozostając jednak konsultantem techniczno-ekonomicznym.

W 1976 przyjechał do Polski i wygłosił w Warszawie odczyty m.in. na temat samolotu Concorde i roli komunikacji lotniczej.

Zmarł we wrześniu 1991 roku w Paryżu, gdzie został pochowany.

Więcej – m.in. TUTAJ