|
"Pan Cogito o potrzebie ścisłości" [Ofiarom Smoleńska]
[z tomiku Herberta, który wydałem z Andrzejem Urbańskim („Ponton”) w naszym wydawnictwie „WYDAWNICTWO” w 1984 roku. Nakład 5000 egz. Gdzież teraz takie nakłady. Synek, wtedy 7-letni, pamięta palenie w kaflowym piecu w domku w Podkowie Leśnej resztek, odpadków po druku. ONI, ci knujący z Podkowy, szukali domków w Aninie i Międzylesiu, bo u ich za dużo ubecji. Mirosław Dakowski] ================ Zbigniew Herbert 1 Pana Cogito
niepokoi problem
z dziedziny matematyki stosowanej trudności na jakie napotyka
przy prostych operacjach arytmetycznych dzieci mają dobrze
dodają jabłko do jabłka
odejmują ziarnko od ziarnka
rachunek się zgadza
przedszkole świata
pulsuje bezpiecznym ciepłem zmierzono cząstki materii
zważono ciała niebieskie
i tylko w sprawach ludzkich
panoszy się karygodne niedbalstwo
brak ścisłych danych po bezkresach historii
krąży widmo
widmo nieokreśloności ilu Greków zginęło pod Troją
– nie wiemy podać dokładne straty
po obu stronach
w bitwie pod Gaugamelą
Azincourt
Lipskiem
Kutnem a także liczbą ofiar
białego
czerwonego
brunatnego
– ach kolory niewinne kolory –
terroru – nie wiemy
naprawdę nie wiemy Pan Cogito odrzuca sensowne wyjaśnienie
że było to dawno
wiatr przemieszał popioły
krew spłynęła do morza sensowne wyjaśnienia
potęgują niepokój
Pana Cogito bo nawet to
co dzieje się na naszych oczach
wymyka się cyfrom
traci wymiar człowieczy gdzieś musi tkwić błąd
fatalny defekt narzędzi
albo grzech pamięci 2 kilka prostych przykładów
z rachunkowości ofiar dokładną ilość zabitych
w katastrofie lotniczej
łatwo jest ustalić ważne dla spadkobierców
i pogrążonych w żalu
towarzystw asekuracyjnych
bierzemy listę pasażerów
i załogi
przy każdym nazwisku
stawiamy krzyżyk nieco trudniej
w przypadku
katastrof kolejowych trzeba złożyć na powrót
rozszarpane ciała
aby żadna głowa
nie została bezpańska w czasie klęsk
elementarnych
rachunek
staje się
skomplikowany liczymy ocalałych
a niewiadomą resztę
która nie jest ani żywa
ani definitywnie martwa
określa się dziwacznym mianem
zaginionych mają jeszcze szanse
aby powrócić do nas
z ognia
wody
wnętrza ziemi jeśli wrócą – to dobrze
jeśli nie wrócą – trudno 3 teraz Pan Cogito
wchodzi
na najwyższy chwiejny
stopień nieokreśloności
jak trudno ustalić imiona
wszystkich tych co zginęli
w walce z władzą nieludzką dane oficjalne
pomniejszają ich liczbę
raz jeszcze bezlitośnie
dziesiątkują poległych a ciała ich znikają
w przepastnych piwnicach
wielkich gmachów policji świadkowie naoczni
oślepieni gazem
ogłuszeni salwami
strachem i rozpaczą
skłonni są do przesady postronni obserwatorzy
podają cyfry wątpliwe
opatrzone haniebnym
słówkiem „około” a przecież w tych sprawach
konieczna jest akuratność
nie wolno się pomylić
nawet o jednego jesteśmy mimo wszystko
stróżami naszych braci niewiedza o zaginionych
podważa realność świata
wtrąca w piekło pozorów
diabelską sieć dialektyki
głoszącej że nie ma różnicy
między substancją a widmem musimy zatem wiedzieć
policzyć dokładnie
zawołać po imieniu
opatrzyć na drogę w miseczkę z gliny
proso mak
kościany grzebień
groty strzał
pierścień wierności
|