Jezuici i "regres nauki polskiej w XVII wieku".

KOSSOBOR - Niby z porządnej rodziny, a do komedyantów przystała. Ci artyści...

3.07.2014 https://kossobor.neon24.pl/post/110667,jezuici-i-regres-nauki-polskiej-w-xvii-wieku

      Glossa do wieńca chwały dawnego Towarzystwa Jezusowego powstała na skutek pogwarek o geometrii wykreślnej wśród architektów i malarzy.

[w oryg.:  /Na ilustracji wprowadzającej - ojciec Adam Adamandy Kochański SJ./]

Zacznijmy od anegdoty.

Podczas rozmów przy świątecznym, wielkanocnym  stole wśród zacnego grona kolegów architektów i malarzy zgadaliśmy się o geometrii wykreślnej /zmorze studentów!/, profesorze  Bartlu i profesorach Otto.  Bracia Franciszek i Edward Otto, pracownicy naukowo- dydaktyczni, asystenci na Politechnice Lwowskiej, należeli do tzw. lwowskiej szkoły geometrii.

Dla architektów i malarzy są to wielkie, stale przywoływane nazwiska, acz niezależnie od tego anegdoty o nich krążą do dzisiaj. Bartel miał zwyczaj skromnie mawiać: na Politechnice Lwowskiej są tylko dwie głowy: moja i tych dwóch półgłówków, Otto. Jedną z anegdot o prof. Kazimierzu Bartlu opowiadał mi kiedyś mój profesor malarstwa i student Bartla na Politechnice Lwowskiej, śp. prof. Kazimierz Śramkiewicz: mając zajęcia ze studentami architektury Bartel zapytał ich, czy byli już we Włoszech. Usłyszawszy odpowiedź odmowną rozgorączkował się: „Co?! To wy dupy jesteście, nie architekci!” I… zorganizował swoim studentom wspaniałą, kolejową wyprawę do Italii.

Kazimierz  Bartel był często w sprawach państwowych wzywany do Warszawy, jak wspominał mój profesor Śramkiewicz. Życiorys i służbę Polsce miał Bartel imponujące – m.in. był pięciokrotnym premierem rządu RP. Zamordowali go we Lwowie Niemcy w ramach akcji AB, zwłoki spalono, prochy rozsypano. [mail:  Prawdą jest, że prof. Bartel został zamordowany we Lwowie. Stało się to jednak nie w ramach akcji AB (która skończyła się rok wcześniej - generalny gubernator Frank obwieścił jej zakończenie w trakcie narady w dniu 23 lipca 1940 r.), ale w ramach akcji nazywanej Mordem profesorów lwowskich.
Po zajęciu Lwowa przez Wehrmacht (po ataku Niemiec na ZSRR) został aresztowany przez Gestapo w dniu 2 lipca, a po trzech tygodniach, to jest 26 lipca 1941 roku został rozstrzelany na rozkaz Himmlera.
Cenne antyki Bartlów zostały zagrabione, część bogatej domowej biblioteki Niemcy spalili, a książki naukowe wywieziono do Berlina. W willi profesora zamieszkali gestapowcy.]

 Prof. Franciszek Otto był wybitną postacią na Politechnice Gdańskiej po II wojnie światowej, podobnie prof. Edward Otto – na Politechnice Warszawskiej. 

[W oryg – zdjęcia: Prof. Kazimierz Bartel, Prof. Franciszek Otto, Prof. Edward Otto .]

  Otóż rozmawiając o geometrii wykreślnej – temacie ongi z konieczności wiodącym wśród studentów architektury i malarstwa, a teraz już wspomnieniowym -  doszliśmy do... jezuitów polskich w XVII wieku. Tam działy się fantastyczne rzeczy w astronomii, obliczeniach geograficznych, fizyce, matematyce, mechanice, mechanice precyzyjnej, architekturze.

A pierwsze zdanie opisu tych fantastycznych rzeczy brzmi zazwyczaj tak mniej więcej: w XVII wieku w nauce polskiej nastąpił regres...  Dalibóg, trudno dociec – dlaczego; czyżby dlatego, iż nie było już „humanistów”, a nauka - w tym nauki ścisłe  -rozwijały się w dobrodziejstwie życia monastycznego różnych reguł, a szczególnie wśród jezuitów i absolwentów szkół jezuickich?

Wróćmy do geometrii wykreślnej.

 W świecie  znane i stosowane jest wyznaczenie  długości obwodu koła z wykreślenia, poza użyciem mnożenia 2 x liczba pi x r /promień koła/, czyli wyznaczenie konstrukcyjne odcinka o długości równej obwodowi okręgu. Autorem tej konstrukcji był polski jezuita, o. Adam Amandy Kochański.

Prof. Kazimierz Bartel w swoim podręczniku pt.: „Geometria wykreślna” przywołuje jej autora. Kochański z wykreślenia uzyskał dla koła o średnicy  jednego metra błąd wynoszący zaledwie 0, 06 milimetra.