Klimat to pojęcie wieloznaczne

Autor: stan orda, 2 grudnia 2025

…a dokładniej wieloaspektowe. W notce przedstawiam te mało znane.

**********

Nasza planeta to sporych rozmiarów statek kosmiczny, element Układu Słonecznego, z którym obiega centrum Galaktyki z szybkością ca 20 km/sek., jak również obraca się wokół własnej osi z szybkością niemal 1700 km/h (prędkość na równiku).
(Słowo Galaktyka pisane z dużej litery zawsze oznacza naszą galaktykę, czyli Milky Way Galaxy)
Dla uproszczenia obrazu przyjmowano założenie, że Ziemia jest obiektem symetrycznym: posiada dwa bieguny, dwie półkule, a planetarny rozkład temperatury jest moderowany przez system wiatrów i prądów oceanicznych. Ale ten uproszczony schemat niezbyt przystaje do rzeczywistości. Opracowywane wciąż nowe dane naukowe wskazują na obraz daleko bardziej zróżnicowany. Na ich podstawie naukowcy udowadniają, że półkula północna, na której lokuje się większość lądów oraz żyje przeważająca część planetarnej populacji, szybko ciemnieje. Nie widzimy tego procesu naszymi oczami, ale został on dokładnie zarejestrowany przez system laboratoriów satelitarnych umieszczonych na oddalonych orbitach wokółziemskich. Wypada więc podać wyjaśnienie, co w przypadku planety oznacza termin „ciemnienie”.

Jak niektórzy pamiętają ze szkolnych lekcji fizyki, każde ciało o temperaturze wyższej od zera absolutnego zostawia tzw. ślad cieplny. Im wyższa jest temperatura tegoż ciała ślad taki ma coraz bogatsze spektrum promieniowania, czyli emituje różnej długości i częstotliwości fale elektromagnetyczne, a w pewnych zakresach (częstotliwości) widmo to bywa dostrzegalne ludzkim okiem. Jedne ciała emitują takie promieniowanie samoistnie (np. gwiazdy i quasi gwiazdy, ale również pracujące silniki, czy jakieś inne urządzenia, albo bodaj zapalony papieros, itp.), inne zaś emitują je na zasadzie odbicia promieniowania e-m, które “podarował” im inny obiekt (uprościmy, że chodzi o gwiazdy, bo przecież tematem notki jest, było nie było, planeta). Stopień takiego odbicia mierzony dla obserwatora zewnętrznego nosi w astronomii nazwę albedo i zawiera się w skali od zera do jedności. Jedność oznacza 100 procentowe odbicie promieniowania, a zero to całkowite jego pochłonięcie.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Albedo

W przypadku Ziemi, ze względu na jej urozmaiconą powierzchnię (morza i lady), roślinność lub jej brak (pustynie, lądolody i lodowce), a także ze względu na rodzaje pokrycia roślinnego, ale również typy chmur, albedo poszczególnych regionów jest zróżnicowane i zmienne w czasie. Wynik uśrednia się, ale pomiary satelitarne mapują jego wielkość dla poszczególnych części planety. Uśrednione albedo dla Ziemi wynosi ok. 0,367 (dane z 2013 r., podczas gdy wg danych z 1993 r. wynosiło 0,390, czyli dwadzieścia lat wcześniej Ziemia odbijała średnio o ok. 2 punkty procentowe więcej promieniowania docierającego od Słońca (tj. o 5 procent). Oczywiście, obiekty kosmiczne różnią się wielkością  albedo. Reguła jest taka, że jasne obszary na powierzchni planety (księżyca) odbijają wyższy procent promieniowania. Czyli np. pokrywa lodowa ma ten wskaźnik najwyższy (np. Enceladus, pokryty w  całości lodem księżyc Saturna ma albedo o wartości 0,99, czyli lodowa powierzchnia tego księżyca nie absorbuje (odbija) 99 procent otrzymywanego promieniowania. Dla porównania uśrednione albedo
Księżyca (ziemskiego) wynosi 0,12.
https://klimatziemi.pl/2024/12/23/albedo-planety-2/
https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/ksiezyc-saturna-enceladus-moze-byc-bardziej-zamieszkiwalny-niz-sadzono

Tak więc scenariusze globalnego ocieplenia będą niezwłocznie musiały zostać mocno skorygowane.

Problem stał się aktualny, aby nie użyć zwrotu palący, gdy naukowcy z NASA opracowali dane zebrane przez instrumenty programu  CERES, zainstalowane na satelitach.
[CERES to akronim od Clouds and the Earth’s Radiant Energy System (Chmury i system energii promieniowania Ziemi). W ramach tego programu badawczego prowadzone są dokładne pomiary ilości energii słonecznej docierającej do Ziemi i ile z tego powraca w przestrzeń kosmiczną po odbiciu od atmosfery, wód i lądów] Zob. ANEKS
Zespół naukowy pod kierownictwem dr Normana Loeba z Centrum Badawczego NASA w Langley przeanalizował te dane. (NASA’s Langley Research Center)
https://aqua.nasa.gov/content/norman-loeb-ceres-science-team-leader
Okazało się, że na półkuli północnej dochodzi do większej absorpcji energii promieniowania
w porównaniu z półkulą południową. Czyli ta półkula zaczęła pochłaniać więcej światła słonecznego, a w konsekwencji odbijać mniej. Gdyby ktoś patrzył na naszą planetę z głębokiego kosmosu, używając stosownie skalibrowanego spektrometru, zobaczyłby, że półkula północna wygląda na bardziej matową. A to nie jest dobry prognostyk, gdyż wskazuje na  naruszenie bilansu radiacyjnego, czyli jedną z podstawowych reguł funkcjonowania biosfery ziemskiej. Reguła ta oznacza, że ilość ciepła pochłanianego i oddawanego przez planetę powinna pozostawać w równowadze. Dotychczas taka nierównowaga między półkulami była wyrównywana przez prądy oceaniczne, które niczym gigantyczne pompy przenosiły nadmiar ciepła z półkuli południowej na północną. Analiza wykonana przez zespół dr N. Loeba wykazała, że w ostatnich dwóch dekadach zmiany na powierzchni planety zaburzyły równowagę w takim stopniu, że prądy oceaniczne nie były w stanie jej przywrócić. Naukowcy wymienili trzy główne powody ciemnienia północnej półkuli ziemskiej:
Po pierwsze, powietrze stało się … czystsze. Zanieczyszczenia emitowane z technosfery nasycały powietrze aerozolami (najdrobniejsze cząsteczki z gazów spalinowych, emisji przemysłowych itp.), które funkcjonowały jako jądra kondensacji, wokół których mogły tworzyć się krople wody i efekcie chmury. Mniejsze zanieczyszczenie to mniej takich jąder i jako skutek finalny, mniej chmur.
NOAA – Narodowa Agencja Oceaniczna i Atmosferyczna  USA (National Oceanic and Atmospheric Administration) w 2024 r. szczegółowo opisała, w jaki sposób zmniejszenie emisji z kominów statków transoceanicznej żeglugi spowodowało wyraźny spadek liczby „śladów zanieczyszczeń” w postaci pasm jasnych chmur, które odbijały światło słoneczne. Efekt ten okazał się na tyle znaczący, że niektórzy naukowcy zaczęli rozważać sztuczne zwiększenie jasności chmur nadmorskich np. przez wpompowywanie aerozoli do atmosfery, aby częściowo kompensować obniżanie się zdolności odbijania promieniowania.
Po drugie, powierzchnia półkuli północnej stała się zauważalnie ciemniejsza. Wcześniej śnieżnobiałe czapy polarne, niczym gigantyczne lustra, odbijały promieniowanie słoneczne (ten wskaźnik dla lodu wynosi 80-90%). Obecnie ich powierzchnia znacznie się zmniejszyła, a w ich miejsce pojawiła się ciemna powierzchnia lądu lub wód oceanu, które w dużo większym stopniu absorbują ciepło. Pojawiło się nawet specjalne określenie dla tego procesu: „wzmocnienie arktyczne”. Problem narasta, bo oto za okres ostatnich 40 lat utrata pokrywy lodowej w Arktyce odpowiada w przybliżeniu powierzchni kraju takiego jak Algieria (ca 2,4 mln km kw., jest to mniej więcej ośmiokrotnie więcej niż powierzchnia Polski).
Po trzecie, zmienia się ilość pary wodnej w atmosferze, co również istotnie wpływa na ilość zatrzymywanego ciepła.

Co dziesięć lat półkula północna pochłania na każdy metr kwadratowy o 0,34 wata więcej, czyli dawkę w pojedynczym wymiarze znikomą, jednak kiedy te „waty” pomnożymy przez całą powierzchnię, skumulowany efekt okazuje już wystarczająco silny, aby zmieniać globalne modele klimatyczne, na podstawie których próbujemy przewidywać przyszłość.

Zwłaszcza dla Rosji i Kanady, których ogromne terytorium znajduje się w całości na półkuli północnej, z tego spora część w Arktyce, procesy te generują  bezpośrednie i ważne skutki już na dzisiaj. Wymienione kraje znajdują się na pierwszej linii frontu zmian klimatycznych spowodowanych asymetrią rozkładu radiacji.

W Arktyce postępuje przyspieszone ocieplenie. Topnienie wiecznej zmarzliny, na której zbudowano sporo miast i obiektów infrastruktury powoduje szkody szacowane na wiele miliardów dolarów. Dalsze „ciemnienie” i ocieplanie północnych rejonów planety wzmocni procesy destrukcji. Będą zniszczone budynki, drogi czy rurociągi, zaś do atmosfery zostaną uwolnione, dotychczas zamknięte w wiecznej zmarzlinie, gigantyczne ilości metanu.

Zachwianie względnej równowagi termodynamicznej między ziemskimi półkulami wywiera wpływ na globalną cyrkulację atmosferyczną, np. prowadzi do nasilenia ekstremalnych zjawisk pogodowych od długotrwałych susz i fal upałów w niektórych regionach po anomalne opady śniegu i powodzie w innych. Północna droga morska, otwierająca nowe możliwości gospodarcze, stanie się jednocześnie strefą podwyższonego ryzyka ze względu na nieprzewidywalne warunki lodowe i nasilenie aktywności burzowej. Będzie to miało znaczące konsekwencje zarówno dla ekologii jak i gospodarki. Przemieszczanie stref klimatycznych wpływa na rolnictwo, gospodarkę leśną oraz różnorodność biologiczną. Pewne regiony mogą czasowo odnieść korzyści dla rolnictwa, ale per saldo niestabilność klimatu przynosi poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego.

A czy i jak można temu przeciwdziałać? Naukowcy uspokajają, że zdiagnozowanie opisanego zjawiska nie musi zawierać apokaliptycznej prognozy. Monitorowanie stanu wiecznej zmarzliny, rozwijanie możliwości w zakresie modelowania klimatu przy uwzględnianiu wpływu istotnych składników „czynnika zaciemniającego” pomoże bardziej łagodnie przechodzić do nowych realiów klimatycznych. Powinniśmy po prostu potraktować poważnie fakt, że planeta wkroczyła w proces pogłębiania się  asymetrii klimatycznej i postarać nauczyć się żyć w zmieniających się warunkach. Nie mamy do wyboru innej opcji (czyli np. innej planety).

ANEKS
Projekt CERES (Clouds and Earth’s Radiant Energy System) zapewnia satelitarne obserwacje bilansu radiacyjnego Ziemi i chmur. Wykorzystuje on pomiary z instrumentów CERES umieszczonych na kilku satelitach oraz dane z wielu innych instrumentów, aby stworzyć kompleksowy zestaw danych na potrzeby badań klimatu, pogody i nauk stosowanych. CERES to jedyny projekt badawczy, którego głównym celem jest tworzenie globalnych rejestrów danych klimatycznych z instrumentów przeznaczonych do obserwacji ERB. Klimat jest kontrolowany przez ilość światła słonecznego absorbowanego przez Ziemię oraz ilość energii podczerwonej emitowanej w przestrzeń kosmiczną. Wielkości te – wraz z ich różnicą – określają bilans radiacyjny Ziemi (ERB  –  Earth Radiation Budget). (https://www.researchgate.net/publication/260208782_An_update_on_Earth’s_energy_balance_in_light_of_the_latest_global_observations
Zespół CERES gromadzi dane ERB od 1997 r., kiedy to pierwszy instrument CERES został wystrzelony na pokładzie satelity TRMM (Tropical Rainfall Measuring Mission). Od tego czasu instrumenty CERES zostały wystrzelone na pokładach satelitów Terra, Aqua, Suomi National Polar-orbiting Partnership (S-NPP) oraz NOAA-20. Instrumenty programu CERES umożliwiają bezpośrednie pomiary odbitego promieniowania słonecznego i emisji termicznego promieniowania podczerwonego w kosmosie we wszystkich długościach fal między ultrafioletem a daleką podczerwienią.

Pomiary CERES, wraz z pomiarami z kamer o wyższej rozdzielczości na satelitach orbitalnych i geostacjonarnych, są wykorzystywane wraz z innymi źródłami danych wejściowych do tworzenia produktów opisujących ERB na powierzchni Ziemi, w atmosferze i na jej zewnętrznej granicy . Aparatura CERES rejestruje zmiany ERB w skalach godzinowych, dziennych i miesięcznych oraz w skalach liniowych (przestrzennych) już od 10 km, które mogą zostać zagregowane do skali całego globu. Dane te są wykorzystywane przez środowiska badawcze zajmujące się klimatem, pogodą i naukami stosowanymi do badania szerokiego zakresu zagadnień obejmujących wymianę energii między Ziemią a przestrzenią kosmiczną oraz między głównymi elementami klimatycznego systemu ziemskiego.

Alaska
Głęboko w trzewiach Alaski, w krainie lodu i zimna, dokonuje się ciche, lecz potencjalnie groźne przebudzenie. Naukowcy z uniwersytetu w Boulder (Kolorado, USA) otworzyli jeden z lodowych „grobowców” i wykonali coś, co przypomina scenę z filmowych thrillerów. Biolodzy ożywili mikroorganizmy, które pozostawały zamrożone przez 40 000 lat. Eksperci wydali ostrzeżenie, że istnieje niepomijalna wielkość prawdopodobieństwa, iż tego rodzaju eksperymenty laboratoryjne mogą skończyć się fatalnie dla całej ludzkiej populacji.

Aby zebrać próbki, naukowcy z Kolorado odwiedzili Alaska Permafrost Research Tunnel, wydrążony niedaleko Fairbanks. Ten upiorny podziemny labirynt, wykuty w wiecznej zmarzlinie w latach 60. XX wieku, jako element wyścigu zbrojeń nuklearnych i szukania rozmaitych panaceum na skutki wojny z użyciem takiego arsenału, można nazwać bramą do przeszłości. Wieczna zmarzlina to nie tylko lód; również mieszanka zamarzniętej gleby, skał i zamarzniętej wody. A ta mieszanka bezpiecznie kryje w sobie sekrety dawno minionych epok i form życia, które uważano za bezpowrotnie utracone.
https://www.erdc.usace.army.mil/CRREL/Permafrost-Tunnel-Research-Facility/
Zespół pod kierownictwem dr Tristana Caro zebrał próbki tej zamarzniętej gleby, liczące sobie od kilku tysięcy do dziesiątek tysięcy lat. W warunkach laboratoryjnych naukowcy symulowali przyszłość, której wielu się obawia, tj. globalne ocieplenie. Biolodzy dodali wodę do próbek, a następnie przeprowadzili eksperymenty w temperaturach 3°C i 12°C. To z pewnością zbyt zimno dla ludzi, ale dla Arktyki stanowi ponadnormatywne  ciepło.
Dr Tristan Caro  –  biolog
https://www.colorado.edu/mcnair/tristan-caro
Tristan Caro:
Byliśmy ciekawi, jak wyglądałoby lato na Alasce w przyszłym scenariuszu klimatycznym – kiedy ciepło wnika głęboko w wieczną zmarzlinę, uruchamiając procesy uśpione przez wieki.

Wstępne wyniki były dość zachęcające. Mikroorganizmy nie ożyły od razu. Zamiast tego weszły w szczególny stan, który naukowcy nazwali „powolnym przebudzeniem”. W ciągu kilku miesięcy mikroorganizmy zdawały się przypominać sobie, co to znaczy być żywym. Stopniowo odnawiały po jednej komórce dziennie spośród stu tysięcy. Jednak ten optymizm był chwilowy. W ciągu kolejnych sześciu miesięcy próbki przeszły „dramatyczne zmiany”. Mikroby nie tylko się przebudziły, ale utworzyły stabilne, prosperujące kolonie, zupełnie inne niż te występujące na współczesnych powierzchniach. Niektóre kolonie wytworzyły „biofilmy” – śluzowate, trudne do usunięcia warstwy, świadczące o wysoce zorganizowanym i odpornym ekosystemie. I właśnie to przebudzenie stanowi podwójne zagrożenie. Po pierwsze, stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. „To nie są martwe okazy” – mówi dr Caro. Prawdopodobnie te mikroby stanowią dla nas niewielkie zagrożenie; wieczna zmarzlina może być siedliskiem o wiele bardziej przerażających lokatorów.
Brigitta Evengaard, mikrobiolog i specjalista chorób zakaźnych ze Szwecji, potwierdza podobne obawy: „Wiemy, że wieczna zmarzlina może być siedliskiem wąglika i ospy, ale ponadto jest to puszka Pandory”.
https://www.umu.se/en/research/groups/birgitta-evengard/

W 2022 r. głośno było od doniesień o odrodzeniu się syberyjskiego Pandora-wirusa, który pozostawał uśpiony w wiecznej zmarzlinie przez 48 500 lat. Na szczęście nie okazał się on niebezpieczny dla ludzi, ale taki precedens dowodzi, że starożytne patogeny mogą przetrwać tysiąclecia w stanie zawieszenia. Wystarczy jeden niefortunny zbieg okoliczności, aby przeniknął do organizmu dzikiego zwierzęcia lub człowieka. Wzrost oporności na antybiotyki bakterii, również tych, które mogą pochodzić z wiecznej zmarzliny, potęguje to ryzyko.

Po drugie, jest to bomba klimatyczna działająca z opóźnionym zapłonem. Mikroorganizmy po przebudzeniu zaczynają oddychać, odżywiać się i rozmnażać. Ubocznymi produktami ich metabolizmu są dwutlenek węgla i metan, czyli silne gazy cieplarniane. Badania wykazały, że po początkowym „powolnym przebudzeniu” mikroby są zdolne do uwalniania ogromnych ilości tych gazów do atmosfery.

Dr Tristan Caro:
Nie chodzi nawet o wyjątkowo upalne dni. Na Alasce może być tylko jeden taki dzień przez całe lato. Chodzi po prostu o to, że sam sezon letni staje się coraz dłuższy, a ciepło utrzymuje się aż do wiosny i jesieni. Im dłuższe arktyczne lato, tym więcej mikrobów rozmarza i budzi się do życia, uwalniając do atmosfery gazy cieplarniane. Te emisje nasilają globalne ocieplenie, które z kolei przyspiesza topnienie wiecznej zmarzliny. Powstaje błędne koło, które będzie bardzo trudno przerwać.

Naukowcy, którzy opublikowali swoje odkrycia w czasopiśmie „Journal of Geophysical Research: Biogeosciences”, odkryli kolejny zaskakujący szczegół. Okazuje się, że mikroby wykorzystują specjalne lipidy tłuszczowe do tworzenia błon komórkowych w warunkach wiecznej zmarzliny. Substancje te prawdopodobnie ułatwiały im przetrwanie w ekstremalnej ciemności i zimnie. Mechanizm ten działał niezawodnie przez wiele tysiącleci, dlatego niezwykła odporność tych mikrobów jest głęboko niepokojąca.
https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1029/2025JG008759

Półwysep Jamał (Syberia)
Ta historia rozpoczęła się w 2014 r. Piloci śmigłowca transportującego ładunek do miejsca wydobycia gazu na Półwyspie Jamalskim byli w szoku. Gigantyczna, idealnie okrągła dziura ziała w samym środku płaskiej tundry. Sięgała głęboko w dół, niczym tunel do podziemnego świata. I nie było jej zaznaczonej na bardzo dokładnych lokalnych mapach! W taki sposób został odkryty tajemniczy i niepokojący pierwszy z podobnych kraterów. Odkrycie wywołało niepokój i pytania pośród miejscowych autochtonów, których przodkowie od wieków koczowali po północnych krańcach zachodniej Syberii. Dotychczas na Półwyspach Jamalskim i Gydanskim odkryto osiem tego rodzaju kraterów. Dla naukowców zjawisko stało się jedną z największych zagadek geologicznych XXI wieku. Dopiero po 11 latach, rosyjscy naukowcy oraz ich koledzy z Uniwersytetu w Oslo ogłosili, że znaleźli rozwiązanie  zagadki tworzenia się podobnych kraterów.  Przyczyny okazały się bardziej niepokojące, niż można było sobie wyobrazić.

Bowiem początkowo wszystko wydawało się oczywiste. Jako przyczynę powstawania lejów krasowych o głębokości 50-piętrowych budynków wskazano globalne ocieplenie, które odpowiadało za topnienie wiecznej zmarzliny. Wysuwano różne teorie: powstawanie kriopagów (podziemnych zbiorników słonej wody), topnienie gleby zawierającej metan oraz niszczenie hydratów metanu, podziemnego „lodu”, który po stopieniu uwalnia gaz. Istniała jednak nieścisłość, która nie dawała spokoju naukowcom. Bo skoro przyczyną jest wzrost temperatury powodujący roztapianie się zmarzliny, to dlaczego te zapadliska powstają wyłącznie w zachodniej Syberii, a nie na całym obszarze subarktycznym? Stało się jasne, że dotychczasowa odpowiedź oparta na teoretycznym modelowaniu, była niekompletna, czyli niezadowalająca. Ale żeby znaleźć w pełni poprawne wyjaśnienie zagadkowego zjawiska, wspomniana grupa rosyjskich i norweskich naukowców-geologów musiała przeprowadzić testy w rzeczywistych warunkach terenowych.
https://www.sport-interfax.ru/wc2018/452821
W tym celu stworzono specjalny model, przedstawiający wieczną zmarzlinę niczym ciężki korek zamykający butlę z gazem. Naukowcy zmieniali grubość „korka” i rozmiar podziemnej komory, obliczając ciśnienie potrzebne do wysadzenia takiego „korka” i rozrzucenia jego odłamków na setki metrów. Obliczenia wykazały, że małe, płytkie komory powstałe w wyniku topnienia wiecznej zmarzliny nie są w stanie wywołać tak potężnej eksplozji. Gaz powoli by się z nich ulatniał. Oznaczało to, że potrzebne do tego ciśnienie ma swoje źródło w głębszych warstwach geologicznych.

Półwyspy Jamalski i Gydanski to rejony gigantycznych złóż gazu, zaś nad nimi powierzchniowa struktura geologiczna  jest usiana uskokami. Z kolei takie uskoki pełnią funkcję korytarzy, przez które metan i ciepło wydostają się z głębszych warstw ziemi. Zatem okazało się, że w tej historii głównym sprawcą wcale nie jest ocieplanie się klimatu. Natomiast wzrost temperatury w tym przypadku działa jako cichy wspólnik, osłabiając spójność powierzchniowych warstw zmarzliny. Woda z roztopów drąży szczeliny w zamarzniętej powierzchni nad uskokami, osłabiając konstrukcję owych korków, które stają się porowate i łatwiejsze do  rozłupania. Gdy ciśnienie gazu osiąga odpowiedni stopień, taki korek jest wypychany w górę, tworząc idealnie pionowy szyb. Następnie szyb wypełnia się wodą, przekształcając się w jezioro. Ale tylko w niektórych przypadkach korek zostaje wypchnięty i dopiero wówczas staje się widoczny w postaci okrągłego zbiornika wodnego. Z tego względu wiele przyszłych kraterów pozostaje  ukrytych w tundrze, gdyż proces ich „ujawniania się”  jest rozłożony w czasie. Ale największe zagrożenie nie tkwi w samym zjawisku powstawania tych gigantycznych kraterów, ale w tym, że naukowcy nie są w stanie przewidzieć, gdzie wystąpi kolejny podobny przypadek.

Zagadka mechanizmu ich powstawania została rozwiązana, ale problem pozostał, bo co prawda naukowcy wiedzą, że następna eksplozja powodująca rozsadzenie „korka” i otwarcie krateru na pewno nastąpi, ale nie wiedzą ani gdzie, ani kiedy.
Po pierwsze, obszar, na którym mogą powstawać gigantyczne leje krasowe, jest zbyt rozległy. Monitorowanie każdego potencjalnego miejsca jest niewykonalne.
Po drugie, procesy przebiegają pod powierzchnią, zatem są niewidoczne dla obserwacji z „lotu ptaka”. Nie ma sposobu, aby wytypować, który z tysięcy „korków” stał się na tyle kruchy, że niebawem pęknie.
Po trzecie, nie są znane czynniki, które mogą  uruchamiać to zdarzenie w konkretnym przypadku. Może być to cokolwiek: anomalne ciepło, niewielkie trzęsienie ziemi albo nieliniowy  wzrost ciśnienia gazu.

Taką to „rosyjską ruletkę” w subarktyce przyniosło ocieplenie klimatu. Proces ten posiada charakter dodatniego sprzężenia zwrotnego. Każdy nowy krater uwalnia do atmosfery silny gaz cieplarniany metan. Wzmacnia to tempo wzrostu globalnego ocieplenia, Tym samym przyspiesza topnienie wiecznej zmarzliny, tworząc coraz więcej „słabych punktów” (owych korków) potrzebnych dla powstawania  nowych kraterów. I w taki sposób ten cykl przebiega: gaz ziemny skupia się i akumuluje pod wieczną zmarzliną, podczas gdy zmiany klimatu powodują, że lodowa „pokrywa” nad nim staje się cieńsza i słabsza.
https://www.focus.pl/artykul/otwor-na-alasce-savonoski-zagadkowy-krater

Rozwiązanie zagadki natury kraterów ujawniło bardzo groźny proces. Zagrożenie zostało rozpoznane, ale nie uzyskaliśmy nad nim kontroli. Jest nim tykająca bomba metanowa. Odliczanie już się rozpoczęło i nie bardzo wiadomo, co można z tym począć.

*********

O autorze: stan orda

lecturi te salutamus