Od lidera Afryki po kraj Trzeciego Świata, czyli jak upadło RPA?

21/06/2023 od-lidera-afryki-po-kraj-trzeciego-swiata-

W 1990 roku Republika Południowej Afryki była najbogatszym krajem afrykańskiego kontynentu. Miejscem, do którego zjeżdżali wykwalifikowani pracownicy ze świata. Kraj z lidera wzrostu stał się dziś państwem trzeciego świata. W rankingu najbogatszych krajów świata spadło z 52 miejsca na 86. Bezrobocie oscyluje wokół 30%, a średnia długość życia nie przekracza 65 lat.

Średnio co 10 samochód jest kradziony, a 10% mieszkańców cierpi na HIV. Historia RPA może być przestrogą dla inwestora. Szeroki indeks od 10 lat porusza się w trendzie spadkowym (w przeliczeniu na dolary). W ciągu ostatniej dekady inwestorzy stracili średnio 17%! Śledząc tamtejszą sytuację polityczną, można powiedzieć, że było to do przewidzenia.

Stopa bezrobocia w RPA

Koniec Apartheidu nie przyczynił się do wzrostu dobrobytu

Z upadkiem apartheidu w 1994 r. wiązano ogromne nadzieje. Zniesienie segregacji rasowej powinno dać nowy impuls rozwojowy. Potencjał intelektualny dużej części siły roboczej został w końcu uwolniony. Niestety nawet najbardziej szlachetne idea można skompromitować. Okazało się, że nieudolność nowej generacji polityków RPA była przytłaczająca.

Po wygraniu pierwszych, “w pełni demokratycznych” wyborów, Afrykański Kongres Narodowy (ANC) zdobył pełnię władzy, zgarniając ponad 60% głosów. Nowy rząd sam określający się jako socjalistyczny, zaczął powoli rozmontowywać gospodarkę wolnorynkową. Sytuacja była bardzo zbliżona do tej z Wenezueli (zobacz tekst „Historia hiperinflacji w Wenezueli”). Wydatki socjalne wzrosły w okresie 1996-97 o 13%, w roku 1998 zresztą tak samo. Rząd wprowadził dotacje do stypendiów, opłat dla dzieci i dla niepełnosprawnych oraz emerytur (które wcześniej były ustawione na różnych poziomach w zależności od grupy rasowej). W 1994 roku wprowadzono bezpłatną opiekę zdrowotną dla dzieci do lat sześciu i kobiet w ciąży. Możliwość korzystania ze służby rozszerzono do wszystkich mieszkańców w 1996 roku.

Kraj największych nierówności na świecie

Chociaż nowy rząd mocno zwiększył wydatki na opiekę socjalną, to nie przyniosły one żadnych pozytywnych skutków. Widać to dobrze po współczynniku Giniego w okresie 1990 – 2010. To dobry miernik nierówności społecznych. Im jego wartość jest wyższa, tym większe nierówności. Okazuje się, że po upadku apartheidu nierówności w RPA się zwiększyły. Dzięki korupcji polityków tylko niewielkiej elicie ciemnoskórych udało się zgromadzić ogromne fortuny, co jedynie utrwaliło przepaść majątkową wśród czarnoskórych.

Dzisiaj Republika Południowej Afryki jest państwem o największych nierównościach ekonomicznych na świecie!

Wzrost nierówności w RPA, w latach 1994 – 2010 (współczynnik Giniego)

Utrwalająca się nierówność jest także wynikiem nieudolności rządu w edukacji najmłodszych obywateli. Mimo że na szkolnictwo przeznacza się aż 6% PKB, to w „Raporcie Konkurencyjności” World Economic Forum RPA zajmuje 127 miejsce pośród 140 krajów pod względem jakości kształcenia na poziomie podstawowym oraz ostatnie pod względem jakości kształcenia w zakresie nauk ścisłych i przyrodniczych.

Szkołę średnią kończy trzy czwarte białych uczniów, którzy podjęli naukę, jednak zaledwie jedna trzecia ciemnoskórych. Wyposażenie szkół jest bardzo słabe. Tylko 7,5% placówek posiada bibliotekę lub jakiekolwiek książki. Brakuje nauczycieli, szczególnie matematyki i nauk przyrodniczych. Związki zawodowe nauczycieli dbają o ochronę swoich przywilejów, a nikt nie skupia się na poprawie kompetencji pedagogów.

Jeden z wielu rabunków galerii handlowej w RPA

Wzrost PKB coraz wolniejszy

Tragiczna jakość edukacji negatywnie wpływa na potencjał gospodarczy. Żaden kraj na dłuższą metę nie poradzi sobie bez wykwalifikowanej siły roboczej. Jeszcze 20 lat temu gospodarka RPA rozwijała się w tempie zbliżonym do tempa rozwoju gospodarki globalnej. Sytuacja uległa jednak diametralnej zmianie. Po kryzysie gospodarczym z 2008 roku wiele biznesów nie wróciło do normalnej działalności. Gospodarkę dotknęły też spadki cen surowców naturalnych. Rozdmuchane wydatki socjalne zaczęły być obciążeniem dla budżetu. Wpływy z podatków spadły, ale rząd nie chciał obciąć wydatków. Zadłużenie względem PKB wzrosło z 25% w 2008 roku, do 71% obecnie!

Firmy masowo zwalniają pracowników, a te zwolnienia i rosnące niezadowolenie z rządu wyprowadziło ludzi na ulice. Od kilku lat RPA to ciągłe zamieszki i rabunki. Niektóre dzielnice miast wyglądają jak strefa wojny. Biali obywatele, czasem do spółki z czarnoskórymi organizują się w grupy i patrolują ulice próbując w ten sposób chronić swój dobytek. Niektóre z tych grup posiadają nawet transportery opancerzone i granatniki. Wojsko i policja jest w stanie rozkładu. Resztki kapitału zagranicznego i tak przymierzają się do ucieczki. RPA stało się praktycznie nieinwestowalne, a coraz większa grupa analityków określa ten kraj mianem „państwa trzeciego świata”.

Zadłużenie RPA w stosunku do PKB (w %)

Do zarobienia,
Karol Badowski