Archetypiczne reakcje tych,
którzy trwają w kłamstwie,
na tych, którzy niosą prawdę.
Odrzucając prawdę, człowiek stacza się od filozofii bytu (Arystoteles, św. Tomasz) przez filozofie niebytu, (Kant, Hegel, Nietzche) do filozofii odbytu (Środa, Hartman, gender studies).
=====================================
[Może się przydać do analizy reakcji współczesnych politycznych faryzeuszy i współczesnego dziennikarskiego motłochu na wypowiedź Grzegorza Brauna o pewnych niewygodnych prawdach historycznych]
Ferdynand Dembowski
1. Kamienowanie
„Porwali więc kamienie, aby rzucić w Niego.” (J 8,59; 10,31)
Archetyp: Zniszczyć, by nie usłyszeć.
Gdy prawda rani sumienie lub obnaża fałsz, człowiek sięga po przemoc fizyczną, wierząc, że unicestwienie głosiciela przywróci równowagę wewnętrzną. Prowadzi od integracji negatywnej przez dezintegrację pozytywną do integracji pozytywnej.
2. Spisek na życie
„Od razu odbyli naradę, jak by Go zgładzić.” (Mk 3,6; J 5,18)
Archetyp: Zamknąć usta prawdzie.
Prawda, która zagraża strukturom władzy, nie jest zwalczana argumentem, lecz kalkulacją. Najskuteczniejszą kontrą staje się eliminacja.
3. Oskarżenie o opętanie i bluźnierstwo
„Ma w sobie złego ducha i odchodzi od zmysłów.” (J 10,20; Mt 12,24)
Archetyp: Demonizacja głosiciela.
Kiedy nie da się zaprzeczyć sile słów, pozostaje oczernienie ich źródła – uczynienie proroka szaleńcem lub wspólnikiem sił ciemności.
4. Zatykanie uszu
„Zatknęli sobie uszy i rzucili się na niego.” (Dz 7,57 – paralela, św. Szczepan)
Archetyp: Odmowa przyjęcia.
Odruchowa reakcja na prawdę, której nie sposób znieść – nie logiczne obalenie, lecz emocjonalna blokada: „nie chcę słyszeć, więc nie istnieje”.
6. Gorszenie się i odrzucenie
„I powątpiewali o Nim. I gorszyli się z Niego.” (Mt 13,57)
Archetyp: Zbyt bliska, by była prawdziwa.
Znajomość pochodzenia Jezusa staje się przeszkodą – prorok nie mieści się w kategoriach „swoich”. Prawda nie może pochodzić z Nazaretu.
7. Szyderstwo i śmiech
„I wyśmiewali Go.” (Mk 5,40)
Archetyp: Zredukować do absurdu.
Kiedy słowa przekraczają granice wyobraźni, reakcją staje się szyderstwo – śmiech jako mechanizm obronny wobec tego, co domaga się wiary.
8. Podchwytliwe pytania
„Naradzali się, jak by Go pochwycić w mowie.” (Mt 22,15)
Archetyp: Zasadzka rozumu.
Zamiast słuchać w duchu prawdy, człowiek traktuje ją jak grę retoryczną. Pytanie staje się narzędziem pułapki, nie poznania.
9. Milczenie i zdumienie
„Zdumieni Jego odpowiedzią, zamilkli.” (Łk 20,26; Mk 3,4)
Archetyp: Bezradność wobec światła.
Prawda objawia się z taką siłą, że nie pozostaje nic poza milczeniem – nie sprzeciw, lecz niemota rozumu wobec niepodważalnego.
10. Zarzuty o łamanie Prawa
„Nie jest od Boga, bo nie zachowuje szabatu.” (J 9,16; Mt 12,2)
Archetyp: Uwięzić prawdę w literze.
Zamiast rozpoznać ducha Prawa, człowiek staje się jego strażnikiem – litera zabija, gdy żywe słowo próbuje w niej oddychać.
11. Przewrotne przypisanie zła dobru
„Wyrzuca złe duchy mocą Belzebuba.” (Mt 12,24)
Archetyp: Przypisać światłu ciemność.
To najgłębszy opór wobec Objawienia – nazwać Boga diabłem. Grzech przeciw Duchowi Świętemu, polegający na odrzuceniu Jego samego jako źródła dobra.
12. Polityczny spisek Sanhedrynu
„Lepiej, żeby jeden człowiek zginął za lud.” (J 11,50–53)
Archetyp: Zabić sprawiedliwego dla spokoju ogółu.
Cyniczna kalkulacja maskowana religijnym językiem. System dąży do samozachowania, nawet kosztem prawdy – zwłaszcza wtedy, gdy prawda żąda przemiany.
13. Fałszywa troska o rodzinę
„Twoja Matka i bracia stoją na dworze i chcą mówić z Tobą.” (Mt 12,47–50)
Archetyp: Etyka sentymentalna jako wymówka.
Wobec niemożności odparcia słów Jezusa, próbuje się zawstydzić Go przez apel do tradycyjnych powinności rodzinnych. Ale Chrystus odpowiada, że więź duchowa, nie biologiczna, wyznacza prawdziwą bliskość: „Któż jest moją matką, i którzy są moimi braćmi? Ten, kto pełni wolę Ojca.”
14. Ucieczka Jezusa
„Jezus ukrył się i wyszedł ze świątyni.” (J 8,59)
Archetyp: Wycofanie się Światła.
Gdy serce jest zamknięte, prawda uchodzi. Bóg nie zmusza. Świętość nie zostaje tam, gdzie jest deptana. Po wyjściu pozostaje pustka.
Wniosek. Odrzucając prawdę, człowiek stacza się od filozofii bytu (Arystoteles, św. Tomasz) przez filozofie niebytu, (Kant, Hegel, Nietzche) do filozofii odbytu (Środa, Hartman, gender studies).