Zanikające Imperium Putina

Wpływ wojny na Ukrainę i kryzys populacyjny w Rosji

Gary Isbell 24.06.2024 Putin’s Fading Empire: The Impact of the War on Ukraine and Russia’s Population Crisis

Kampania propagandowa Kremla lubi przedstawiać Rosję prezydenta Władimira Putina jako prorodzinną oazę pośród dekadenckiego liberalnego świata. Jednak gdy analizujemy liczby, sytuacja w Rosji jest w każdym calu równie zła jak na całym świecie. Rosja stoi w obliczu zbliżającej się demograficznej zimy zagrażającej stabilności narodu. Problem pogłębia konflikt na Ukrainie, który pochłonął prawie 300 000 rosyjskich ofiar i spowodował, że prawie milion kolejnych uciekło z kraju. Rosja również nie przyciąga imigrantów w dużych ilościach. Wskaźnik urodzeń jest historycznie niski, zwłaszcza w regionach w pobliżu stref konfliktu.

Aby przeciwdziałać tym trendom, Putin próbuje zwiększyć wskaźnik urodzeń, nazywając 2024 “Rokiem Rodziny”. Podobnie jak inne kraje, które próbowały płacić ludziom za posiadanie większej liczby dzieci, wprowadził dotacje i świadczenia dla rodzin z trójką lub więcej dzieci. Podkreślił szlachetne dążenie do macierzyństwa jako kamień węgielny życia kobiety, niezależnie od jej kariery. Obecny plan wymaga 157 miliardów dolarów na wsparcie rodzin i promowanie posiadania większej liczby dzieci. Wynik był taki sam jak w innych krajach: niski wskaźnik urodzeń i małżeństw. Posiadanie dzieci nie jest problemem ekonomicznym, lecz moralnym.

Wizja Putina dla asertywnej Rosji opiera się na odwróceniu spadku liczby ludności, przekształceniu norm społecznych i wspieraniu zmiany demograficznej w kierunku większych rodzin i większej imigracji. Musi również zapobiegać ucieczce cennych ludzkich talentów, co podważyłoby perspektywy gospodarcze Rosji i przyszłą stabilność społeczną. W lipcu 2023 r. od czasu wojny Putina z Ukrainą uciekło około 920 000 obywateli Rosji.

Chociaż niektórzy wrócili, znaczna część składa się z wykwalifikowanych specjalistów z branży IT i innych sektorów, którzy na stałe przesiedlili się za granicę. Oficjalne dane pokazują wzrost emigracji, osiągając około 668 000 w 2022 r. i 450 000 w 2023 r., co jest najwyższą liczbą od 1992 r. Jednak ekonomista polityczny Nicholas Eberstadt zauważa, że najbardziej udaną strategią populacyjną wydaje się być inwazja i aneksja części sąsiednich krajów, a nie zwiększenie wskaźnika urodzeń. Okupacja Krymu w 2014 roku dodała do liczby ludności 2,4 mln osób. Inne czynniki przyczyniają się do malejących trendów populacyjnych. Naród doświadcza rosnącej śmiertelności, samobójstw i wczesnych zgonów wśród młodych mężczyzn. Średnia długość życia w Rosji spadła do 65 lat do 2003 roku, co stanowi alarmujący spadek z 69 lat w 1990 roku.

Pomimo kilku nowszych postępów dzięki programom przeciwalkoholowym i antynikotynowym, wyzwania utrzymują się. “Śmierć z rozpaczy” to powracający termin używany przez demografów, aby wyrazić niepokój przed potencjalnym wzrostem tragicznych zgonów z powodu trwającej wojny połączonej z życiem w autorytarnym reżimie. Te zgony, często związane z depresją, nadużywaniem substancji, chorobami związanymi z alkoholem i innymi przyczynami, pojawiają się teraz z alarmującą częstotliwością wśród Rosjan, którzy widzą niewielką nadzieję w przyszłości. Kiedy COVID-19 uderzył, Rosja doznała druzgocącego ciosu, plasując się wśród najbardziej dotkniętych narodów na świecie. Ponad 1,12 miliona zgonów zostało odnotowanych z powodu wirusa, podobnie jak liczba ofiar amerykańskich, mimo że Rosja to mniej niż połowa amerykańskiej populacji.

Według raportu Bloomberga, rosyjska opieka zdrowotna zajmuje ostatnie miejsce wśród 55 krajów rozwiniętych, podkreślając jej nieefektywność. Wyjątkowo wysokie wskaźniki aborcji to kolejny poważny problem, spowadniający wzrost populacji. Szkody osiągnęły punkt, w którym władze zwróciły się do niektórych prywatnych klinik o zaprzestanie aborcji. Uznając to za palący problem, Putin bronił aborcji, mówiąc, że „prawa i wolności kobiet muszą być szanowane przy rozwiązywaniu kwestii aborcji”. Jednym z bezpośrednich skutków spadku populacji jest obecny niedobór siły roboczej w gospodarce wojennej. Putin skupił się na produkcji wojskowej, biorąc pracowników wyspecjalizowanych dla zwykłej gospodarki.

Firmy produkcyjne zmagają się z niedoborami personelu, a 47 procent zgłaszało deficyty w styczniu 2024 r., co jest najwyższym wynikiem w ankietach od 1996 r. Rosyjska Akademia Nauk szacuje niedobór 4,8 miliona pracowników, szczególnie w sektorach produkcji, transportu, logistyki i budownictwa. Długoterminowym skutkiem tych niedoborów jest spadek poziomu życia, który prawdopodobnie wpłynie na wskaźnik dzietności w Rosji, która stoi przed poważnymi wyzwaniami. W Rosji dominuje zmiana nastrojów, co wskazuje na rosnącą skłonność do odkładania rozwoju rodziny. W czasach, gdy Moskwa nadal wysyła niezliczoną ilość młodych i mężczyzn w średnim wieku do bezużytecznej wojny z Ukrainą, którzy maja zostać zamordowani, obecna kampania na rzecz większej liczby dzieci nabiera nacjonalistycznego tonu. “Zostań w domu i wychowuj więcej żołnierzy” – wydaje się być niewypowiedzianym przekazem, który unosi się przez rosyjskie dacze.